"Een luxeprobleem is niet minder erg dan elk ander probleem." Een mooie uitspraak, maar volgens mij niet waar. Hij komt voorbij in Alles Wat We Wilden, een documentaire van vijftig minuten die de VPRO deze week uitzond. Filmmaker Sarah Mathilde Domogala volgt een paar jonge, ambitieuze mensen, voornamelijk in de creatieve sector, die zo hard werken om hun doel te bereiken dat ze vroeg of laat midden in de nacht met overslaand hart en badend in het zweet wakker worden. Overweldigd door de oneindige mogelijkheden van deze tijd en teleurgesteld in hun eigen onkunde.
Juist daarover gaat Alles Wat We Wilden. Niet over het succes, maar over het feit dat het vrijwel onmogelijk is om zo mooi, jong, wild en succesvol te zijn als die mensen op het eerste gezicht lijken. Die uitzending heeft nogal wat los gemaakt onder mijn mooie, jonge, wilde en succesvolle vrienden. Ik vond het een interessante docu, mooi geschoten, maar tegelijkertijd ook een lange zit. A omdat ik na tien minuten het punt wel begrepen had, en B omdat het op een gegeven moment toch een beetje zeikerig werd. Luxeproblemen zijn niet hetzelfde als ieder ander probleem, net zoals een lekke band een totaal ander probleem is dan een hersentumor. Dit soort luxeprobleem bestaat alleen in je hoofd.
Vooropgesteld: op die ene uitspraak na is alles wat in die documentaire gezegd wordt waar. Ik geloof wat die mensen zeggen, ook al vind ik sommige dingen maar aanstellerij. Ondanks dat weet ik dat het waar is, want mijn twitter-timeline ziet precies zo uit. Al die mensen die aan de lopende band inspirerende dingen doen, briljante grappen bedenken over eenvoudige dingen als voetbal of muziek, tot diep in de nacht feesten. En de volgende ochtend komen de foto's van alles waar je niet bij was. En de 200 mailtjes die om antwoord roepen. En vooruit, ik geef toe, ook ik heb wel eens met een hoofd vol ideeën wakker gelegen.
Sommige mensen herkennen zichzelf in die documentaire, anderen hun vrienden. Ik moest vooral denken aan een oude huisgenoot van me, uit mijn studentenhuis. Hij heette Eric, was 33 en studeerde farmacie. Dat deed hij omdat hij daarmee statistisch gezien de beste kans op een boven modaal salaris had. Van die beslissing had hij al wel een beetje spijt, omdat het er sterk op leek dat de inkomsten van apothekers gekort werden, omdat ze niet meer zomaar door vertegenwoordigers ingepakt mochten worden met allerlei kortingen. Of zoiets.
Eric leidde een regelmatig leven. Hij zette eens in de twee dagen koffie, waarvan hij het restant de volgende dag opwarmde in de waterkoker. Groente at hij alleen in de vorm van dampende loempia's, waarvoor ik hem mijn frituurpan leende. Ik stond in huis bekend als de Frituurkoning, maar hij kon er ook wat van. Eric kookte zelden voor anderen, al at hij soms wel met ons mee. Als hij zichzelf wilde verwennen, trok hij een biertje open en dan keek hij naar Duitse tv-zenders, tot diep in de nacht. Wij konden in ons studentenhuis Duitse zenders alleen ontvangen met dikke strepen er doorheen, maar dan nog keek hij daar liever naar dan naar Nederlandse programma's. Eens in de zoveel tijd verdween hij een paar dagen. Gewoon zomaar.
Het stelde niet zo veel voor, zo leek het. Al had ik er altijd wel een vreemd gevoel bij vanaf het moment dat hij vertelde dat hij vijf jaar lang niet verder dan zijn brievenbus gereisd had. Dat was er de oorzaak van dat hij nu pas met zijn studie bezig was, en ook de reden dat hij geen enkele ambitie toonde voor wat dan ook. Hij probeerde simpelweg de factoren onzekerheid en teleurstelling tot het minimum te beperken.
Ik ben ooit met hem naar Tivoli geweest, naar The White Stripes, die toen nog nieuw, hip en spannend waren. Als er dan al Twitter had bestaan, had ik er beslist over getwitterd. Na afloop legde hij het me op het bruggetje voor Tivoli uit. "We leven in een tijd van onbegrensde mogelijkheden", zei hij. "Iedereen kan studeren, iedereen kan een leuke baan krijgen. En elke kans die je niet pakt, is een door jezelf weggegooide kans. Dan ben je ondankbaar of lui. Ik heb besloten aan dat spel niet mee te doen. Je bent heus niet alleen gelukkig als er altijd een fles Moët in je koelkast ligt."
11 opmerkingen:
Mag ik die laatste zin even claimen voor een nog te schrijven roman?
Mooi stuk. Heb de docu ook gezien en het maar steeds herhalen van dezelfde beelden begon me te vervelen. Geprobeerd om de sfeer te verhogen maar het werd teveel aangezet. De kijker is niet dom.
Die laatste alinea is mooi. Daar raakt die vriend de essentie van het geheel. Het is zaak om je leven zelf in beheer te nemen en vooral niet teveel te willen. Maar gewoon dingen doen die je leuk vindt en liefde geven aan de mensen om je heen. Ervaringen opdoen. gek doen. Echt leven!
Amen! Ik heb me kapot geërgerd aan deze docu. Volgens wordt de fout gemaakt dat ze 'succes vol zijn in je werk' verwarren met een goed levenskunstenaar zijn. Ze missen simpelweg de levenservaring om werk te relativeren. Sommige mensen moeten daarvoor een kind krijgen, andere een keer in het ziekenhuis belanden (tip!) en sommige kunnen het gewoon door oud te worden. Ik benijdt juist vrienden die volmaakt gelukkig kunnen zijn zonder daar überhaupt hun carrière bij te betrekken. Deze docu hangt aan elkaar van tenenkrommende uitspraken als: "ik doe alleen maar wat ik leuk vind" en andere onzin. Ik zou er uren over kunnen doorlullen, maar ik moet nu helaas weer aan het werk.
Het heeft er denk ik mee te maken dat jonge mensen meer dan ooit denken geen echt vak te hoeven leren en er dan achter komen dat het talent, de mazzel en het doorzettingsvermogen om succes te hebben met iets creatiefs niet eerlijk verdeeld is in de wereld. Al die academies laten al die studenten ook maar gewoon toe, wat onrealistische verwachtingspatronen creëert.
Interessant punt, en boeiende reacties ook. Ik denk wel dat er hier twee dingen door elkaar heen lopen: het ene is de drang om succes te behalen, de eindeloze ambitie van deze creatieven, het andere is een intrinsieke drive om nieuwe dingen te doen, uitdagingen op te zoeken en jezelf te prikkelen.
Hoe graag deze creatievelingen het ook zouden willen, een leven zoals Eric het leidt zou voor hen niks zijn - zij zouden er waarschijnlijk gillend gek van worden. De ene persoon hecht nu eenmaal meer aan vertrouwdheid en veiligheid de ander heeft meer prikkels nodig.
Ik heb mezelf de vraag ook wel eens gesteld: waarom wil ik zoveel, waarom wil ik het allemaal tegelijk? Deels ben ik net als zovelen op zoek naar bevestiging, daar ben ik heel eerlijk over, maar deels is het ook iets in de creatieve geest dat altijd een weg naar buiten blijft zoeken, met of zonder publiek. Koester die laatste drijfveer, zou ik tegen iedereen willen zeggen, zodat je niet afhankelijk wordt van de buitenwereld en zelf kunt genieten van de dingen die je doet.
Maar nu iets heel anders: ik ben erg benieuwd wat er met Eric gebeurd is. Wat doet hij nu?
@ Leon Dat is een goede vraag. Ik zou het niet weten.
Interessant stukje. Toch lees ik een aantal vreemde reacties. Ik ben zo iemand die zich in deze documentaire herkent en vind het fascinerend dat hier zo afgegeven wordt op de mensen in de docu.
Wees blij dat je niet in hun schoenen staat en dat je je werk kunt relativeren, dat je inmiddels je doel gevonden hebt of dat dat voor jou vanaf je geboorte al duidelijk was. Je zult dan waarschijnlijk ook een beroep uitoefenen waar het niet draait om 'je creatieve ei' kwijt te kunnen. Good for you! Dat is jouw leven en dat zijn jouw ambities.
Zij/wij worstelen met een probleem. Verwachtingen, ambities, confrontatie met alles in de wereld wat maar beter, mooier of 'al gedaan' is. Niet iedereen kan daarmee omgaan, en dat we 'aanstellers' zijn daar zijn deze mensen zich wel bewust van, dat zelfbeeld is niet zo bijzonder sterk, getuige ook de uitspraken in de film.
En jemig, Job, wat is dan volgens jou een 'echt vak'? Moeten we weer allemaal schoenmaker worden? Of is dat het beeld dat jij hebt bij een creatief beroep?
Als toevoeging nog op mijn vorige reactie:
"Dit soort luxeprobleem bestaat alleen in je hoofd. "
inderdaad,
maar een psychisch probleem is een serieus probleem/ziekte, jammer dat je dat gaat vergelijken met een lekke band en uitzet tegen een hersentumor.
Door de documentairemaakster wordt, mijns inziens, iets teveel de schuld in de schoenen van de tijdsgeest geschoven, maar die werkt wel als een (de-)katalysator voor de wat minder sterke maar wel getalenteerde (creatieve) geest.
Toen ik zelf faalde aan een academie -die mij de BESTE ontwerper van Nederland en het liefst nog daarbuiten, moest maken- omdat ik niet kon tippen aan mijn eigen eis, namelijk de beste zijn. Ben ik gaan denken over wat ik echt wilde. Wie ik was.
Als ik droomde over wie ik wilde worden, dan was het een oude vrouw met grijs mooi vallend haar, in een tuin met bloemen, rust vrede en veel kleinkinderen.
Dat is mijn droom. Om zo te worden. Tevreden met jezelf met de dingen die je hebt gedaan met alles wat je achterlaat. Maar dan rest alleen nog de vraag: hoe kom ik daar?
Tevreden zijn met jezelf is een kunst. Een facebook te hebben waar je niet zo heel gaaf bent, is een kunst, niet mee te willen doen met iedereen die maar gaver lijkt te zijn dan jij, die meer doet, meer is. Is een kunst.
Ik hoop dat ik daar ooit zit en tevreden ben.
Als je iets doet, dan wil je er toch heel goed in zijn? Als je dat niet bent dan moet je iets vinden waar je beter in bent dan anderen.’ De maatschappij is veranderd, dit is de tijd van oneindige mogelijkheden en vele kansen.. Nee, de tijd van te véél mogelijkheden en kansen! En deze kansen moet je allemaal aannemen. De meritocratie, een maatschappijmodel waarin de sociaal-economische status word gebaseerd op verdiensten, bevestigd dit. Hierbij moet je denken aan capaciteiten, politieke ervaring en diploma’s die je hebt. Zonder ben je tegenwoordig weinig waard.
Mensen verdwalen bij het maken van keuzes, men wil te veel en het is nooit genoeg. Er zijn zoveel mogelijkheden waarmee je iets kunt bereiken, als dit niet lukt verwijt men dit zichzelf. Mensen zijn bang om niet te kunnen voldoen aan het succesideaal van onze samenleving. Wat maakt dit ideaal nou zo belangrijk? Waarom is de drang hier aan te voldoen zo groot? De omgeving moet trots op je kunnen zijn. Mensen gebruiken geld, roem en invloed als middel om liefde te verkrijgen, aldus de theorie van schrijver en filosoof Alain de Botton. Zou gebrek aan liefde dan een verklaring kunnen zijn? Niet heel vreemd, in een individualistische samenleving als deze. Aan de verwachtingen die een ander van je heeft wil dan toch iedereen voldoen?
Men wil zichzelf kunnen identificeren met de persoon met de hoge status. Het sociaal mediagebruik heeft hier een negatieve invloed op. De ‘Facebook depressie’ is een nieuw fenomeen. Zoals in de documentaire naar voren komt gaan mensen zichzelf vergelijken met andermans levens die op Facebook en Twitter zoveel interessanter lijken dan dat ze werkelijk zijn. Dat het beeld wat je van een ander hebt vaak niet klopt komt ook naar voren in het assimilatie -contrastprincipe, waarmee word bedoeld dat het verschil tussen categorieën en groepen word overschat. We houden onszelf en elkaar voor de gek. Is dit de essentie van het leven? Zou gewoon gelukkig zijn niet veel simpeler kunnen? Is het nou werkelijk zo belangrijk wat de rest van ons vind? Stress, onzekerheid, psychische klachten, depressies... Weegt dit op tegen het geluk van het iets gepresteerd moeten hebben? Het hebben van een hoge status? Denk je nou echt, is dat alles wat we wilden? Nee, ik denk het niet.
Een reactie posten